Ekler - Ek Bilgisi

Discussion in 'Türkçe-Edebiyat' started by sha., Oct 10, 2009.

Tags:
  1. sha.

    sha. ..daha çirkin, daha huysuz

    Tek başına anlamı olmayan sözcük kök ya da gövdelerine eklenerek yeni anlamlar kazandıran ya da sözcüğün cümledeki görevini belirleyen ses ya da ses topluluklarına ek denir. Ekler, Türkçe'de yapım eki ve çekim eki olmak üzere ikiye ayrılırlar.Türkçe, sondan eklemeli bir dil olduğu için ekleri bilmek lazımdır.

    1) Çekim Ekleri
    1.1 Çokluk Eki
    1.2 Hal Ekleri
    1.3 İyelik Ekleri
    1.4 İlgi Ekleri (Tamlama Ekleri)
    1.5 Eşitlik Eki
    1.6 Ek Eylem Ekleri
    2) Yapım Ekleri
    2.1 İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri ( İİYE )
    2.2 İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri ( İFYE )
    2.3 Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri ( FİYE )





    1) Çekim Ekleri:

    1.1 Çokluk Eki

    İsimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirirler.

    Elmalar, çocuklar, öğrenciler.

    1.2 Hal Ekleri

    -i, -e, -de, -den ekleridir.

    Kitabı ver. ( Belirtme hali )
    Yola bak. ( Yönelme hali )
    Evden geliyorum. ( Ayrılma hali )
    Sende kaldı. ( Bulunma hali )

    1.3 İyelik Ekleri

    Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.

    Kitabım, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz.

    1.4 İlgi Ekleri ( Tamlama Ekleri )

    "-ın, -in, -un, -ün" biçimindedir. Belirtili isim tamlaması kurar.

    kapı-n-ın kol-u, müdür-ün oda-sı

    1.5 Eşitlik Eki

    "-ca, -ce" biçimindedir.

    Sence bu doğru mu?
    Çocukça davranma.

    1.6 Ek Eylem Ekleri

    İsim soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir.

    iyi-y-im, iyi-s-iniz.

    2) Yapım Ekleri:

    İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek, onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir. Her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir. Eğer sözcük yapım eki almışsa basit yapılıdır, sözcük çekim eki olsa da basittir.

    2.1 İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri ( İİYE )

    lık: kömür-lük, göz-lük, kulak-lık
    lı: Şehir-li, para-lı, ağaç-lı
    sız: su-suz, para-sız, ev-siz
    cü: göz-cü, sanat-çı, yol-cu
    ce: Türk-çe, İngiliz-ce
    daş: Çağ-daş, arka-daş, yol-daş
    üncü: üç-üncü, beş-inci
    msı: acı-msı, ekşi-msi
    cil: et-cil, ben-cil, insan-cıl
    şın: sarı-şın
    sal: kum-sal, kadın-sal
    ıt: yaş-ıt
    cağız: kız-cağız, çocuk-cağız
    cık: az-ı-cık, küçü( k )-cük
    tı: hırıl-tı, cıvıl-tı

    2.2 İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri ( İFYE )

    la: su-la, taş-la, uğur-la
    al: çok-al, az-al, dar-al
    l: doğru-l, sivri-l
    a: kan-a, tür-e, boş-a
    ar: yaş-ar, mor-ar, sarı-ar
    da: fısıl-da, horul-da, gürül-de
    at: yön-et, göz-et
    ık: geç-ik, bir-ik
    ımsa: az-ımsa, benim-se, küçü( k )-mse
    kır: fış-kır, hay-kır
    an: ev-len, rahat-la
    laş: şaka-laş, der-leş, çocuk-laş
    sa: su-sa, garip-se, önem-se

    2.3 Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri ( FİYE )

    Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir.

    ca: düşün-ce, eğlen-ce
    acak / ecek: giy-ecek, yak-acak, aç-acak
    ak: yat-ak, kaç-ak, dur-ak
    ga: böl-ge, bil-ge, süpür-ge
    gan: çalış-kan, unut-kan, kay-gan
    gı: sev-gi, çal-gı, as-kı
    gıç: bil-giç, dal-gıç, başlan-gıç
    gın: yor-gun, bil-gin, bez-gin
    ı: çat-ı, kok-u, doğ-u
    ıcı / ici: yap-ıcı, gör-ücü, al-ıcı, sat-ıcı,
    ık / ik: kes-ik, aç-ık, göç-ük
    ım / im: seç-im, öl-üm, ölç-üm
    ın / in: yığ-ın, ak-ın, tüt-ün, ek-in
    nç: gül-ünç, sev-inç
    ıntı: kes-inti, çık-ıntı, dök-üntü
    ır / er: gel-ir, gid-er, ok-ur
    ış: otur-uş, yürü-y-üş
    ıt: geç-it, yak-ıt, ölç-üt
    ma: gülmeyi severim, konuşmayı bil
    mak: gel-mek, git-mek
    tı: belir-ti, kızar-tı
     

Share This Page