* Kültürel varlıklarını koruyarak yaşayan Kazan-Tatar Türkleri'nin edebiyatı, önceleri İslâmlık öncesinde ve sonrasında gelişen sözlü ve yazılı Türk edebiyatıyla ortaktır. * Zamanla bu edebiyat, daha çok sözlü halk edebiyatı olarak, genel Türk edebiyatıyla ortak karakteristikler göstermiştir. * Ancak, 19. yüzyılda görülen yenilik hareketleri onları da etkilemiştir. Böylece Kazan yazı dili belirlenmiş, Kazan Türkleri edebiyatı da bu yüzyılın ikinci yarısında kendini göstermeye başlamıştır. * Bu edebiyatın doğuşunda bazı yenilik hareketleri vardır. 18. yüzyılda Ruslar'ın çevirmenler yetiştirmek üzere açtığı lisede Kazan lehçeleri de öğretilmiştir. Bu gelişmeler gençliğe kimlikleri, geçmişleri üzerine sorular sordurmuş; onlarda bir yazı dilinin, bir ulusal edebiyatın oluşması gerektiği düşüncesini uyandırmıştır. * Çevirileri ve kimi yayınlarıyla ünlenen Fâtih Halıdı, tiyatro eserleri yazan Abdurrahman İlyasi bu gençler alasından çıkmıştır. Bunlar arasında Kayyum Nairi çok etkili olmuştur. O, Kazanlılar için bir yazı dili ve yazılı bir edebiyat oluşturmayı baş amaç edinmiştir. Onun ulusçu çalışmaları ardından birçok genç yeni edebiyatta ürünler vermeye başlamıştır. Öyküler, piyesler, biyografiler yazan ulusçu yazarlar çoğalmıştır. *20. yüzyıl başlarında bile Kazan Türkleri, gazete ve dergi çıkarma izni alamamıştır. Abdürreşit İbrahim Efendi, bu boşluğu bazı seri eserlerle doldurmaya çalışmıştır. * Kazan şairleri, başlangıçta Osmanlı ve Çağatay şairlerinden etkilenmişlerdir. Eski tarz şiirleriyle tanınan Meçit Gafuri, Abdullah Tukay gibi şairler giderek Kazan edebî diliyle ürünler vermeye başlamışlardır. * Sovyet döneminde kimi sanatçılar baskılar yüzünden yazarlığı bırakmıştır. Bu dönemde Fatih Emirgan, Kerim Tinçura, Alimcan İbrahim, Aziz Ubeydullah, Abdurrahman Sadi gibi yazarlar; öykü, roman, tiyatro, edebiyat tarihi, kültür tarihi, sözlük... alanlarında ürünler vermişlerdir. * Sovyetler Birliği'nin çözülmesinden sonra öze dönüş hareketiyle bir canlanma görülmektedir. Halk Destanları -Tülek -Ak Kübek -İdigey -Cik Mergen -Çura Batır Hikayesi -Kuzı Körpe -Tahir ile Zühre -Şahsenem ile Garip Münacatlar / Mönecetler Beyitler Türküler / Cırlar Kisa Türküler / Kisa Cırlar Fikralar / Mezekeler Tatar Yazılı Edebiyatı Tatar Edebiyatı / Orta Dönem Edebiyatı Kul Ali Suleyman Bakırgani Kissa-yi Avik Kesikbaş Rabguzi Kutb Mahmut Bulgari Harezmi Hüsam Kâtip Berke Fakih Ahmet Ürgenci Seyfi Sarayi Esen Kaygi Çalgiz Cırav Kul Şerif Maksudi Meclisi Muhammedyar Sayyadi Hemdemi Sufi Allahyar Abdi Mevla Kulu Abdusselam Urayoglu Abdulmennan Muslımoglu Abdurrahım Otuz Imenı Tacettın Yahsıgul Yeni Dönem Tatar Edebiyatı (XVIII-XIX.yüzyıl arası) Kahraman Kitabı Mecmuü'l-Hikayet Farsi Paşanın Oğlu Ferruhşad'ın Hikayesi Hüsametdin Müslimi İsmail Bikmuhammedoğlu Batırşa Ebilmenih Kargalı Muhammedşerif Abdüreşid Hibetullah Salihov İlahi Beyt (Udelnıy) Abdülcabbar Kandalıy Şemseddin Zeki Kayum Nasıri Miftahetdin Akmolla Yakov Yemelyanov Fatih Halidi Abdurrahman İlyasi Ahmet Urazayev-Kurmaşi Bahavi Mekerce Beyti Mehbühcemal Akçurina Zahir Bigiyev Ayaz İshaki Habire Nasıyriye Şerif Kemal Fatih Emirhan Mahmut Galiy Alimcan İbrahimov Fatih Seyfi Kazanlı Ali Rahim Şamil Osmanov Kavi Necmi Afzal Şamov Ömer Beşirov Adil Kutuy Ahmet Feyzi İbrahim Gazi Fatih Hüsnü Abdurrahman Abselemov İbrahim Salahov Yeni Tarihte Yeni Edebiyat Derdmend Azize Semitova Aliasgar Kemal Segıyt Remiev Mecit Gafuri Necip Dumavi Miraziz Ukmasi Abdullah Tukay Vakıf Celal Ziya Yarmeki Kerim Tinçurin Zarif Beşiri Fazıl Tüyke Segıyt Sünçeley Mirhaydar Feyzi Şehzade Babiç Taji İzzet İffet Tutaş Bari Rahmet Fethi Burnaş Neki İsenbet Hasan Tufan Hadi Taktaş Ahmet Erikey Musa Celil Zekiye Tufaylova Abdulla Aliş Fatih Kerim Emirhan Eniki Nebi Dali Rehim Settar Nuri Aslanov Mustafa Nugman Hey Vahit Şeref Müderris Enver Davıdov Amil Afzal Zeki Nuri Ravil Tuhvatullin Arif Ahunov Hisam Kemalov Sacide Söleymanova Mirgaziyan Yunus Ayaz Gıycelev Şevket Aliyev Engam Anabayev Nurihan Fettah Şerif Hüseyinov Muhammet Mehdiyev Sibgat Hekim İldar Yüziyev Robert Ahmetcanov Tufan Miñnullin Fenis Yarullin Redif Gataş Gerey Rehim Renat Haris Flus Latıyfi Ravil Feyzullin Müderris Eglemov Razil Veliyev Zülfet Ferit Gilmi Robert Miñnullin Zinnur Mansurov Fevziye Beyremova Vahit İmamov Nebire Gıymetdinova Rikail Zeydulla * Alıntı
