Ses Olayları - Ünlü Daralması

Discussion in 'Türkçe-Edebiyat' started by sha., Oct 10, 2009.

  1. sha.

    sha. ..daha çirkin, daha huysuz

    Bir kelimede düz-geniş ünlülerden ( a, e ) sonra –yor eki gelirse, bu ünlüleri darlaştırarak –ı, -i, -u, -ü'ye dönüştürür. Geniş olan ünlülerin daraldığı için bu kurala ünlü daralması denir.

    Yazma-yor → yazmıyor
    Anla-yor → anlıyor
    Hopla-yor → hopluyor
    Bekle-yor → bekliyor

    Dilimizde birçok yerde, yanlış ünlü daralması da yapıldığı görülür. Kaynaştırma harflerinden -y'den önce gelen -a, -e ünlüleri konuşmada daralabilir. Ama bu daralma yazıda gösterilmemelidir.

    Almayan ( Doğru ) → Almıyan ( Yanlış )
    Bekleyecek ( Doğru ) → Bekliyecek ( Yanlış )

    İstisnalar:
    Bazı kelimelerde –yor eki kullanılmadığı halde, ünlü daralması olabilir. -de ve -ye kelimelerine ünlü ile başlayan ek geldiğinde araya –y kaynaştırma ünsüzü girer ve bu kaynaştırma ünsüzü kelimelerin kökündeki e'leri i'ye dönüştürür.

    Diye, diyen, yiyecek, yiyerek.

    NOT: Ünsüzle biten kelimelere –yor eki geldiğinde, kelimenin kökü ile ekin arasına -ı, -i, -u, -ü yardımcı sesleri gelir. Bu, ünlü daralması ile karıştırılmamalıdır. Buna göre, aşağıdaki kelimelerde ünlü daralması yoktur:
    Oturuyor, iniyor, bakıyor...
     

Share This Page