Dayanıksızlık Şeması

Kişinin önleyemeyeceğibeklenmedik bir felaketin herhangi bir zamanda ortaya çıkmasından abartılı korkudur. Kişinin her an olabileceğini beklediği ve kendisini dayanıksız hissettiği korkulan durumlaraşağıdakilerin biri veya daha fazlasına karşıdır:

* Tıbbi: kalp krizi AIDS kanser beyin kanaması veya amansız herhangi bir hastalığa yakalanma endişesi vardır.
* Ruhsal : Çıldırmaaklını kaybetme korkusu olarak ifade edilen kişinin kendi ruhsal dengesine olan güvensizliktir.
* Maddi: Tüm parasını kaybederek muhtaç hale gelmekten korkar.
* Çevresel : Asansörlersaldırıya uğramauçaklardepremlerkediköpekörümcek gibi yaşam içinde karşılaşılabilen durumlardan korku vardır.
Karakteristik Dayanıksızlık Davranışları;
* Abartılı korkularınız yüzünden günlük hayatta genellikle kaygılı hissediyorsunuz.
* Sağlığınız ve muhtemel hastalıklar yüzünden o kadar endişelisiniz ki: gereksiz tıbbi kontrollere gidiyorsunuz.Sürekli destek ihtiyacınızla ailenize yük oluyorsunuz ve hayatın diğer özelliklerinden zevk alamıyorsunuz.
* Vücudunuzu çok dinlediğiniz için ve muhtemel hastalık endişeniz yüzünden panik ataklar yaşıyorsunuz.
* İflastan gerçek dışı bir korkunuz var. Bu para konusunda gereksiz yere sıkıve ekonomik ve mesleki değişiklik yapma konusunda isteksiz olmanıza neden oluyor. Yeni yatırım ya da projeleri kaybetmek pahasına elinizdekini tutmak için çaba harcıyorsunuz. Risk alamıyorsunuz.
* Kanuni bir tehlikeden sakınmak için uç noktalarda uğraş veriyorsunuz. Örneğin gece dışarı çıkmaktanbüyük şehirleri ziyaret etmekten toplu taşıma araçlarından kaçınıyorsunuz. Yani hayatınız oldukça sınırlandırılmış durumda.
* Ufacık bile olsa risk içeren günlük işlerden kaçınıyorsunuz. Örneğin asansörlermetro ya da deprem olabilecek bir şehirde yaşamak gibi.
* Eşinizin sizi korkularınızdan korumasına izin veriyorsunuz. Oldukça desteğe ihtiyaç duyuyorsunuz. Eşiniz korktuğunuz durumlardan kaçınmanıza yardımcı oluyor. Eşinize aşırı bağımlı hale geliyorsunuz. Bu bağımlılığa bile öfkeleniyorsunuz.
* Kronik anksiyeteniz sizi bazı psikosomatik hastalıklara daha yatkın yapıyor (örn. egzemaastımkolitülser vs.)
* Sosyal hayatınızı sınırlıyorsunuz; çünkü korkularınızın sonucu olarak diğer insanların yapabildiği pek çok şeyi yapamıyorsunuz.
* Korkularınıza uyum sağlamak zorunda kalan eşiniz ve ailenizin de hayatını sınırlıyorsunuz.
* Korkularınızı çocuklarınıza geçirmeniz olası.
* Tehlikeden sakınmak için birçok başa çıkma mekanizmasını abartılı derecede kullanıyorsunuz. Obsesif-kompulsif belirtiler ve batıl düşünceler taşıyabilirsiniz.

* Kronik endişenizi azaltmak için ilaçalkolyemek vs.’e çok düşmüş olabilirsiniz.

Özel Dikkat ! Dayanıksızlık’ta Şema Kimyası;
Bu şemaya sahip kişiler genellikle kendilerine destek olacak eşler seçerler. Terapide seçilen bu eşlerin bir lakabı vardır:Baston Eş. Gerçekten de bu eşlerkişinin korkularının yersiz olduğunu ona yüzleştirmeyi pek yapamazlar. Genellikle ona güven vermeyedestek olmaya çalışırlar. Terapi sırasında eşlerin desteğini azaltmakdaha sağlıklı yüzleştirici tepkilerle değiştirmek önemlidir.
Korkulan durumlara göre eş seçimi önem kazanabilir. Kalp krizi geçirmekten korkan bir kişi için bir doktor ideal bir eş gibi gelebilir. Çünkü her an yanında ona ilk müdahaleyi yapabilecek birisi vardır. Ya da parasal endişeleri olan birisi için varlıklı bir eş rahatlatıcı olabilir.

Dayanıksızlık’ın Kökenleri;

Tüm Bozulmuş Hareket Özgürlüğü Şemaları gibiDayanıksızlık şemasında da aşırı koruyucu bir ana baba tutumu vardır. Bu kollamaya anne babanın endişeli tutumları da eşlik eder. Çocukçocuk yaşlardan itibaren terlersesoğuk su içerse veya çıplak ayakla gezerse hasta olacağınafutbol oynarsa ayağı kırılacağınasokakta gezerse kaçırılacağına veya saldırıya uğrayacağına inandırılır.

* Bu şemayı aynı şema ile yaşamış ebeveynlerinizi gözlemleyip izleyerek edindiniz. Anneniz/babanız fobikti ya da bazı alanlarda aşırı korkuları vardı (kontrolü kaybetmehastalanmaiflas etme gibi.
* Ebeveyniniz tehlike ya da hastalık konularında aşırı koruyucuydu. Sürekli sizi tehlikeler konusunda uyarıyordu. Kendinizi bu günlük işlerle bile başa çıkamayacak kadar kırılgan ve beceriksiz hissediyorsunuz.
* Ebeveyniniz sizi yeterince korumadı. Çocukluk çevreniz fizikselduygusal ve finansal olarak yeterince güvenli değildi. (Bu genellikle Duygusal Yoksunlukveya Şüphecilik ile beraberdir.)
* Çocukken çok hastalandınız veya sizi incinebilir hissettirecek ciddi bir travmatik olay yaşadınız (örneğin bir araba kazası)
* Ebeveynlerinizden biri travmatik bir olay yaşadıbelki de hayatını kaybetti. Dünyayı “tehlikelerle dolu” algılamaya başladınız.

Dayanıksızlık’ın İlişkinize Yansıması;
Genellikle bu şeması olan kişinin yanında ona destek olmaya çalışan bir eş bulunur. Ancak korumaya yönelik davranışların bir faydası olmadığı ve olamayacağı için bazen bu eşler bıkkınlığa girerler. Diğer yandan ilişkidaha çok bir tarafın korkuları ve önlem alma çabaları için harcanan zamandan oldukça olumsuz olarak.

Alıntı