Descartes- Bilgi Anlayışı

Descartes yeni çağ biliminin kurucusuduryeniçağ felsefesinin ilk büyük sistemcisidir.

“Yöntem üzerine konuşma “ adlı eserinde bilimsel yöntem üzerindeki ana düşünceleriyle bu yönteme nasıl ulaştığını bilginin nasıl mümkün olacağını kesin bilgiye hangi metodlar kullanarak yaklaşılacağını ve bütün bunların yanı sıra bilginin hangi esaslar dikkate alınarak temellendirileceğini anlatır.

Bir rationalist filozof olan Descartes”kesin bilgiyi ancak kendimizi bilme”de bulabileceğimiz görüşündedir. Bunu söylerken “doğuştan düşünceler” öğretisini de ileri sürer. Buna “ideae innatae” (doğuştan ideler) der. Bu öğretiye göre ;ruhumuzda deneyden önce yerleşik düşünceler vardır.Anlığın kendisinde devşirdiği bu ideler duyular aracılığı ile edinilen tasarımların tersine olarak hep açık ve seçiktirler.Biz deneylerimizle ve bilgilerimizle bu anlığı zenginleştiririz.Ancak bunu yaparken karşımıza bazı sorunlar çıkacaktır ,
hatta genel geçer kabuller bile olabilir bunlar. ”biz kesin ve şüphesiz bilgiden çok gelenek ve göreneklere inanıyoruz halbuki şeylerin çokluğu bulunması güç hakikatler için değerli bir delil değildirçünkü bütün milletten ziyade tek bir adamın onları bulması çok daha ihtimallidir;böylece kanaatleri başkalarının kanaatlerine tercih edebilecek tek bir kimse seçemediğimden kendi kendime yol göstermek zorunda kaldım.

Şüphesiz Descartes burada genel geçer kabullere “karşı gelmek “için karşı gelmiyorduburada bize göre söylemek istediği gelenek ve göreneklerle yapılan öne sürülen görüşlerin denetlenebilmesi ve bu yolda ilerleyen insanların çokluğunun bu yolun doğru olduğunu göstermediğidir.

Nitekim ”aklın süzgecinden geçmeden doğruluklarına inandığım kanaatlerin hepsine yanlış gözüyle bakmak istemedim” derken buna işaret eder. Descartes felsefe disiplinleri arasında mantığımatematik ilimler arasında da geometricilerin analizi ile cebiri kendi tasarılarının gerçekleştirilmesinde işine yarayacak bilimler olarak görmüştür. Ancak yakından inceleyince bunların eksik yanlarının olduğunu ve bunların bilinen şeyleri tekrardan öteye gidemediğini üstelik zihni işletecekleri yerde karışık ve karanlık bir sanata sürüklemektedirler ona göre .

İşte böylelikle yeni bir metod arayışına girişmiştir bu metodu 4 kural çerçevesinde düşünmüştür.

Doğruluğunu apaçık bilmediğim hiç bir şeyi doğru olarak kabul etmemekacele hüküm vermekten peşin hükümlere saplanmaktan dikkatle çekinerekkendilerinden şüphe edilemeyecek derecede açık ve seçik olarak kavranan şeyleri bulundurmak.

İnceleyeceğim güçlüklerden her birini mümkün olduğu ve daha iyi çözümlemek için gerektiği kadarbölümlere ayırmak.

En basit ve en bilinmesi kolay şeylerden başlayarak basamak basamak düşünceleri bir sıraya göre yürütmek.”

Buna ilave ettiği görüş :”bilgiyi tam anlamıyla kavrayabilmek için sık sık tekrarlar yapmak”tır.

Descartes’e göre; dünyada her zaman aynı halde kalan bir şey yoktur.En şüpheli kanaatleri bile bir defa kabule karar verdikten sonra emin kanaatlermiş gibi takip etme düşüncesindedir.Bu düşüncesi onun septikler gibi değil de yöntem şüpheciliğini uyguladığının kanıtıdır. Doğruya ulaşmakta zorlandığımızda ona benzerleri takip etmek gerekir.

Descartes’in bir diğer düsturu;”düşüncelerimizden başka hiç bir şeyin tamamı ile elimizde olmadığına dışımızda olan şeyler hakkında elimizden geleni yaptıktan sonra gücümüzün yetmediği bütün şeylerin bizim için mutlak olarak imkansız olduğuna inanmaya alışmaya çalışmaktır” tır.

Descartes’a göre felsefede bilgiye ulaşmada yapılacak şey doğruluğunu intuitif olarak kavrayabileceğimiz aritmetiğin birimleri gibi olan o noktayı bulmaksonrada bunun üzerinde bir birleştirme yapmaktır.

Güvenilir çıkış noktasını bulmak için Descartes şüphe ile işe başlar.Bu matematikteki kesin bilgiye ulaştığı gibi apaçık doğruya ulaşıncaya kadar ileri götürülecektir.Bütün bilgiler gözden geçirilip en son sınıra ulaşıncaya kadar dışarıda bırakılacaklardır şüphede son sınırlara varınca aradığı o kesin bilgiyi karşısında bulur.Bu artık kendisinden şüphe edilemeyecek bilgi “şüphe ettiğimi bilişimdir”.Böyle bir bilinç bende bulunduğundan artık şüphe etmembu apaçık bir olgudurbu olguyu yaşayışım bilişim intuitif’tir;doğrudan doğruya olan bir bilinç ve bilgidir şüphe etme ise bir çeşit düşüncedir; “cogito erga sun” düşünüyorum öyle ise varım !:


Descartes’in gerek duygulanımlar öğretisi gerek ise ahlak anlayışı bilgi teorisine dayanmaktadır .Ona göre bilgide de bir isteme vardır.Ahlak alanında duygulanımın rolünü bilgide duyu algıları oynar.

İnsan ancak aklın açık ve seçik olan düşüncelerini istencine kaptırmamakla doğruluğa ve mutluluğa giden yolu bulabilir.


Alıntı