Türkiye, 2015 yılından sonra toplu ölümlerle yüzyüze gelecek. Erkeklerin yüzde 50'si ölecek. Türkiye sigara ile mücadelede dev bir adım attı.19 Temmuz'dan itibaren kahvehanaler ve restoranlar, barlar dahil olmak üzere kapalı alanlarda sigara içmek artık yasak. "Dumansız Hava Sahası"na her kesimden destek büyük. Türkiye tarihinin en büyük halk sağlığı hareketi, sigara ile ilgili ülkemizi bekleyen tehlikeyi de gözler önüne serdi. Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Programı Sorumlusu Dr. Ergüder Toker, Türkiye'nin 2015'li yıllarda karşı karşıya kalacağı ürkütücü gerçeği açıkladı. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre kalp krizi, akciğer başta olmak üzere diğer kanser türleri sebebiyle Türkiye'de on binlerce toplu ölümler yaşanacak. Sigara ile mücadele yasasının bir başka yönü de böylelikle ortaya çıktı, Türkiye bu yasa ile birlikte aslında geleceğini kurtarma operasyonu yapmış. Toker, Türkiye'yi sigara üreticisi firmaların, gelecek günlerde yasayı uygulatmamak için yapacağı girişimlere karşı da şimdiden uyardı... Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Programı Sorumlusu Dr. Toker Ergüder'den şok açıklamalar: SiGARADAN SALGIN ÖLÜMLER KAPIMIZDA Türkiye'de sigara sebepli hastalıklardan her yıl ortalama 100 bin kişinin hayatını kaybettiğini söyleyen Dr. Toker Ergüder “2015'ten sonra ABD’de olduğu gibi ülkemizde de sigara kaynaklı salgın ölümler görülecek, kanser vakaları artacak” dedi... Türkiye'de sigara kullanma rakamları nasıl? Türkiye'de her yıl sigara sebebiyle 100 bin kişi ölüyor. Türkiye'de şu anda her üç kişiden birisi sigara içiyor. Sigara içme oranı yüzde 30. Hedefimiz bunu kısa vadede yüzde 20'ye, her beş kişiden birisine düşürmek. Daha kötüsü Türkiye'de her iki erkekten birisi sigara içiyor, Türkiye'de erkeklerin sigara içme oranı dünyanın en yüksek ülkelerinden bir tanesi. Sigara içen her iki kişiden birisi, sigara içtiği için ölecek, yüzde 50 gibi yüksek bir rakam. Erkek karaborsa olacak Türkiye'de erkekler karaborsa mı olacak? Türkiye'de her iki erkekten birisi sigara içiyor, sigara içen her iki erkekten birisi de yani yüzde 50'si sigara içtiği için ölecek. Umarım karaborsa olmaz. Kadınlar için durum nedir? Örflerimiz, adetlerimizin kadınları sigara içmekten koruyordu. Ama, kadınların eğitim düzeyleri, statüleri yükseldikçe ne yazık ki sigara içme oranları da artıyor. Bayan öğretmenlerde, doktorlarda, hemşirelerde, gazetecilerde sigara içme oranları oldukça yüksek. Erkeklerde eğitim düzeyi yükseldikçe sigara içme oranları azalıyor, kadınlarda tam tersi eğitim durumu yükseldikçe sigara içme oranı artıyor. Böyle bir ters orantı var. Neden böyle olduğuna dair bir araştırma yaptınız mı? Yaptık. Yıllarca sigara firmaları sigarayı özgürlüklerle eşleştirdiler. Özgür kadın, okumuş kadın imajı ile sigarayı beraber sundular. Bununla ilgili onlarca reklam kampanyası var. Kadınlarımız da bu reklamları, özgür kadın imajını göre göre sigaraya alışıyor. Özgürlüğün simgesi gibi bağımlı oluyorlar. ABD’de salgın yaşandı Doğrudan sigara sebepli hastalıklar neler? Kalp krizleri, beyin damarlarının tıkanması, felçler, alt solunum yolu enfeksiyonları, kronik akciğer hastalıkları, verem, akciğer kanseri ve diğer kanserler. Türkiye'de sigara kaynaklı hastalıklardan ölüm oranı nedir? Türkiye'de her yıl ortalama 430 bin kişi ölür, bunun 100 bini sigara sebepli hastalıklardan gerçekleşiyor. Henüz biz Türkiye'de sigara kaynaklı salgın ölümleri görmedik. Türkiye'de sigara salgını, yabancı sigara firmalarının Türkiye'ye girmesi ile 1990'lı yıllarda başladı, sigara ile ölüm arasında 15 - 20 yıl var, 2015 yılından sonra Türkiye'de sigara kaynaklı salgın ölümler görülecek. Akciğer kanserleri daha da artacak, kalp krizleri artacak. Neden 2015'den sonra? Türkiye'de 1980’e kadar 60 bin ton tütün tüketiliyordu, yabancı sigara firmalarının girmesiyle bu rakam bir anda yüzde 80 arttı, 110 bin tona çıktı. Bu salgının etkilerini biz yeni yeni görmeye başlıyoruz. ABD, sigara içmeye bizden 20 yıl daha erken başlamış, onlar bu salgın ölümleri 2000'li yıllarda gördü ve çok sıkı önlem almaya başladı. ABD'de sigara içmek açık alanların çoğunda yasaklandı, sigara fiyatları çok yüksek. Ülkeler bu ölümlerle karşılaşınca daha sıkı önlemler alıyorlar. Türkiye de önümüzdeki yıllarda, belki açık alanlarda da sigarayı yasaklayacak, sigara fiyatlarını yükseltecek. Daha sıkı önlemler bekliyoruz. Sadece bu kanun yetmez Yasanın yürürlüğe girmesi ile birlikte sigara içenlerin sayısında bir azalma bekliyor musunuz? Kanunla birlikte Türkiye'de her yıl sigara içenlerin oranında yüzde 2-3 oranında azalma bekliyoruz. Yapılan en son çalışmada 2008 yılında sigarayı bırakanların oranı yüzde 7'ye çıkmış. Türkiye'de 17 milyon kişi sigara içiyor, yüzde 7'si, yaklaşık 1 milyon kişi son bir yılda sigarayı bırakmış. n Sadece kanunun çıkarılması yeterli mi? Yeterli değil, birkaç tane daha müdahaleye ihtiyaç var. Ne gibi müdahaleler bunlar? En önemlisi, Türkiye'de hâlâ sigara fiyatları çok ucuz. Sigara firmaları pazarı kaybetmemek, talebi düşürmemek için bilerek sigara fiyatlarını ucuz tutuyor. Dünya Sağlık Örgütü olarak bu konuda çalışmamız var, sigara fiyatları konusunda bir ekonomi raporu hazırlıyoruz. Bu raporu Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile sonbaharda paylaşacağız. Türkiye'de sigara fiyatlarının mutlaka Avrupa ülkeleri ile aynı düzeye getirilmesi gerekiyor. Fiyat artışı tüketimi düşürür Sigara fiyatlarının tüketime yansıması ile ilgili bir veri var mı elinizde, sigara fiyatlarının yükselmesi tüketimi nasıl etkiliyor? Sigara fiyatlarını yüzde 10 artırırsanız, tüketimi yüzde 8 düşürüyorsunuz. İnsanlar sigara içtikleri için hasta oluyorlar, doktor, ilaç paraları, örneğin vergi gibi sigara fiyatlarının üzerine eklenebilir. Örneğin paket başına 1-2 lira sigara ücretlerine konulması, o paranın da Sağlık Bakanlığı'na aktarılması için çalışmamız var. Sağlık Bakanlığı sigara ile mücadele ederken bir yandan da ilaç, doktor gibi sağlık giderlerini de buradan karşılamış olacak. Kanunu uygulatmamak için her şeyi yapacaklar Türkiye'nin sigara yasağına çabuk adapte olduğunu söyleyen Ergüder, "Sigara firmaları bu kanunu Türkiye'de uygulatmamak için ellerinden geleni yapacaktır" dedi... Sigara yasağı uygulanmaya başladı, ilk günleri nasıl değerlendiriyorsunuz? Daha çok yeni, değerlendirme yapmak için çok erken. Bu kadar büyük bir kamuoyu desteği ile kanunun önemli ölçüde uygulanmasını bekliyoruz. Sağlık Bakanlığı bir sistem kurdu, sürekli illerden gelen verileri değerlendiriyorlar. Uyum oranı yüzde 94'müş. Yapılan denetimlerde çok az kişiye ceza kesilmiş, uyarılmış. Bu çok iyi bir gösterge. Demek ki Türkiye kanuna kolay bir şekilde adapte oldu ve uygulamaya başladı. Sigara tarih olacak Türkiye'de kamuoyunun kanuna desteğine yönelik bir araştırma yaptınız mı? En son haziran ayında yaptırdığımız kamuoyu yoklamasında bu kanuna destek verenlerin oranı, lokantalar, kahvehaneler için yüzde 90'a, kamuya ait yerler için yüzde 95'e çıkmıştı. Türkiye'de çıkan yasa diğer ülkelerle kıyaslandığında nasıl düzenlemeler içeriyor? Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi'ni en iyi şekilde kendi iç mevzuatı ile uyumlaştıran ülke oldu. Türkiye, şu anda dünyanın en ileri tütünle mücadele kanununa sahip ülkelerinden bir tanesi. Emin olun, önümüzdeki yüzyılda sigara artık olmayacak. Türkiye örnek olacak Sigara içme konusunda ünlü bir ülkede böyle bir düzenlemenin yapılmasının Dünya Sağlık Örgütü açısından nasıl bir anlamı var? Bu kadar çok sigara içilen ve büyük bir pazar olan ülkede bu kadar cesaretle bu kanun Meclis'ten geçirilip, uygulamaya konuluyorsa, dünyanın her tarafında da bu tür kanunlar çalışır. Sigara firmaları, dünyanın her tarafında bu tür kanunları uygulamaya sokmamak için çaba sarfediyorlar. Bu sigara içenlerle içmeyenlerin mücadelesi değil, ülkelerin yahut da insanların sigara endüstrisi ile mücadelesi. Eğer kanun başarıyla uygulanırsa Türkiye bu konuda dünya ülkelerine örnek olacak diye düşünüyoruz. İyi gidiyoruz, ama önümüzdeki günlerde sigara firmaları bu kanunu Türkiye'de uygulatmamak için ellerinden geleni yapacaklardır. Lokantacıları kullanırlar Sigara firmaları bunun için neler yapabilir? Sigara firmaları doğrudan Dünya Sağlık Örgütü'nün ya da Sağlık Bakanlığı'nın karşısına çıkamazlar, "Biz insanları öldürmeye devam edeceğiz, kârlarımız devam etsin" diyemezler. Genelde bu işe karşı çıkmak için lokantacıları, kahvehanecileri kullanırlar. Dünyanın her tarafında bunu yapıyorlar. O yüzden genelde bu işe karşı çıkanlar sigara içenlerden daha çok lokantacılar, turizm sektörü, kahvehane sahipleri olur. Onların temel kaygıları, müşteri kaybetmek, kimsenin gelmemesidir, ama uzun vadede lokantalar, kahvehaneler müşteri kaybetmiyorlar. Bu işin hiç şakası yok Türkiye'de uygulanan yasağın diğer ülkelere göre daha ağır olduğu iddiaları var. Daha ağır değil. Daha iyi ve kapsamlı bir kanun. Bu işin şakası yok. Ölümlerden, hastalıklardan, kalp krizinden, akciğer kanserinden konuşuyoruz. Bu tür yasaklar kapsamlı ve iyi olmak durumunda. Eğer yumuşatılırsa, gevşetilirse kimseye faydası olmuyor. Lokantanın bir tarafında sigara içilirse havadaki kanser yapıcı maddeler tüm ortama yayılıyor. Mevcut klimaların hiçbirisi de bunu temizlemiyor. Uygulamada başarılı olunamayacağı kaygıları vardı. "Bakmayın siz Türkiye'ye, kanunu geçirdi, ama nasıl olsa bunu uygulamayacaklar" deniyordu. Türkiye'nin bu kanunu uygulaması, Türkiye'deki 75 milyon kişinin sağlığını değil, belki de bu bölgedeki yüz milyonlarca kişinin sağlığını da yavaş yavaş etkilemeye başladı. Bizce, bu, Türkiye'nin tarihindeki en büyük halk sağlığı müdahalelerinden bir tanesi. Bundan daha iyi bir müdahale yapılamaz. 5 milyar $ kazanacağız Kanunun yürürlüğe girmesi ile Türkiye'nin ne kadar maddi külfetten kurtulması bekleniyor? Türkiye'de sigaraya harcadığımız para yaklaşık 20 milyar dolar. Sigaranın doğrudan meydana getirdiği sağlık kayıplarının biz 4.5- 5 milyar dolar civarında. Türkiye'de sigara bırakılırsa, sadece sağlık giderleri açısından Türkiye'nin kazancı 4.5 - 5 milyar doları bulacaktır. Türkiye'nin sigara haritası çıkarıldı mı? Sigara en çok hangi bölgelerde içiliyor? Sağlık Bakanlığı 33 bin kişi üzerinde bir çalışma yaptı, il bazında sigara içme oranları var ama o çalışmanın verileri analiz ediliyor. Türkiye'de toplam sigara içme oranı yüzde 31.3, erkeklerde 47.9, kadınlarda 15.2. Daha önce kullanıp da şu anda sigara içmeyenlere baktığımızda yüzde 15.9. Hiç kullanmamışların oranı toplumda yüzde 52.8. Tek nefeste bağımlı yapar İnsanların sigara kullanırken hastalığa yakalanmaları halinde, sigarayı bırakma oranları nedir? Eğer bir kişi sigara kaynaklı bir hastalığa yakalanmış ve daha sonra sigarayı bırakmıyorsa biz bunlara ağır bağımlı diyoruz. Sigara, eroinden ve alkolden çok daha yüksek düzeyde bağımlılık yapan bir madde ve tek nefeste bağımlılık yapar. Esrar ve eroin kullananların hepsi buna sigara ile başlıyor. Bir insan sigara içmiyorsa, kesinlikle esrar ve eroin bağımlısı olmuyor. Sadece yasa ile insanların sigarayı bırakması ya da sigaraya başlamaması sağlanamaz. Başka neler yapılmalı? Kapalı alanlarda sigara içmeyi engelleyeceksiniz, sigara fiyatlarını artıracaksınız, halkı sigara konusunda bilgilendirip, eğiteceksiniz, insanlara sigara bırakma tedavilerini sunacaksınız. Bunları yaparsanız insanlar sigarayı bırakır. Türkiye 1 Ocak 2010'dan itibaren sigara paketleri üzerine, kanserli hasta resimleri gibi resimli uyarıları koyacak. Her sigara alan sigaranın zararlarını doğrudan resimden görecek. DR. TOKER ERGÜDER KİMDİR? 1965'de Elazığ'da doğdu. 1989 yılında Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni bitirdi. 1997 yılında Halk Sağlığı doktorasını yaptı. 1989 ile 2007 yılı arasında Sağlık Bakanlığı'nda çalıştı. 2001 - 2007 arasında Sağlık Bakanlığı'nda Madde Bağımlılığı Şube Müdürlüğü yaptı. Türkiye'nin Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi görüşmelerinde Türkiye'yi temsil etti. 2004 ile 2006 yılları arasında Ulusal Tütün Kontrol Program Çalışmaları'na katılıp, koordinasyon görevini yürüttü. 2006 yılında Sağlık Bakanlığı'nda Tütünle Mücadele Şube Müdürü oldu. 2007 yılında Dünya Sağlık Örgütü'ne geçti, o yıldan beri Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu. Seda Şimşek / Bugün
