KİMYASAL TEPKİME ÇEŞİTLERİ 1. Yanma Tepkimeleri 2. Analiz (Ayrıştırma) Tepkimeleri 3. Sentez (Birleşme) Tepkimeleri 4. Asit – Baz Tepkimeleri 5. Yerdeğiştirme Tepkimeleri 6. Çözünme ve Çökelme Tepkimeleri 7. Redoks (Yükseltgenme-İndirgenme) Tepkimeleri 8. Polimerleşme ve Hidroliz Tepkimeleri YANMA TEPKİMELERİ (O2 ile reaksiyonlar) Bir maddenin oksijen ile reaksiyona girmesi yanma olarak adlandırılır. Yanma reaksiyonları genellikle ısıveren yani ekzotermik olarak gerçekleşir. Yanma olayının gerçekleşmesi için üç unsur gerekir. Bunlar yanıcı madde ve yakıcı madde (O2) ve tutuşma sıcaklığıdır. Örneğin; Kağıt yanıcı bir maddedir. Yanması için oksijen gerekir ama tutuşma sıcaklığı sağlanmadan tepkime başlamayacaktır. Yanma reaksiyonunu durdurmak için bunlardan birini ortadan kaldırmak gerekir. Bir yangın söndürücü yangının hava ile bağlantısını keser. Yani oksijenle temas etmeyen yanıcı madde sönecektir. Bunun için söndürücü maddenin bazı özellikleri olmalıdır. Yangın söndürücü madde yanmamalı, havadan ağır olmalı ve zehirli olmamalıdır. Yanma olayları ikiye ayrılır. *Yavaş Yanma: Paslanma: Demirin paslanması ya da bazı metallerin oksitlenmeleri buna örnektir. Çok yavaş ve alevsiz gerçekleşir. Bu nedenle yavaş yanma olarak adlandırılırlar. Açığa çıkan ısı fark edilemeyecek kadar küçüktür. *Hızlı Yanma: Normal Yanma: Alevli yanma reaksiyonlarıdır. Günlük yaşantımızda yanma dediğimizde aklımıza gelen tüm olaylar bu sınıftandır. Örnekler: C + O2 → CO2 S + O2 → SO2 H2 + ½ O2 → H2O Fe + ½O2→ FeO NOT: Organik maddeler yanıcı maddelerdir ve yandıklarında karbondioksit (CO2) ve su (H2O) oluştururlar. Solunum bu olaya en güzel örnektir. ANALİZ - SENTEZ TEPKİMELERİ: Bir maddenin kendisinden küçük parçalara ayrıştırılmasına analiz, küçük taneciklerin birleşerek büyük tanecikler oluşturması olayına sentez denir. Bu iki olay birbirinin tersidir. ASİT-BAZ (NÖTRLEŞME) TEPKİMELERİ: Asit: Suda çözündüğünde ortama proton (H+) iyonu verebilen ve pH değeri 0 ile 7 arasında olan maddelerdir. Baz: Suda çözündüğünde ortama hidroksit (OH-) iyonu verebilen ve pH değeri 7 ile 14 arasında olan maddelerdir. *Asit ve bazlar suda çözündüklerinde etkindir. Ortamda su yoksa asit ve bazlar özelliklerini gösteremez. *Nötrleşme reaksiyonları sonucu tuz ve su oluşur. *Bir asit ve baz çözeltisi karıştırıldığında asidin H+ iyonu ile bazın OH- iyonu nötrleşerek H2O oluşturur. YERDEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ: Aktiflik bir maddenin kimyasal reaksiyona girme isteğinedir. Kimyasal reaksiyonlarda aktif madde daima pasif maddeyle yer değiştirir. Bu tip reaksiyonlara yerdeğiştirme reaksiyonları denir. ÇÖZÜNME VE ÇÖKELME TEPKİMELERİ: Bir tür yerdeğiştirme reaksiyonudur. Bu reaksiyonlar iki tuz çözeltisinin karıştırılması ile gerçekleşir. İki çözeltinin zıt yüklü iyonları arasında gerçekleşen reaksiyon çökelme ile gerçekleşir. REDOKS (İNDİRGENME-YÜKSELTGENME) TEPKİMELERİ: Elektron alışverişi ile gerçekleşen reaksiyonlar redoks reaksiyonları olarak adlandırılır. Redoks reaksiyonlarında elektron veren madde (pozitif değer kazanan) yükseltgenir, elektron alan madde (negatif değer kazanan) indirgenir. Yükseltgenen madde karşısındakini indirgediği için indirgendir, indirgenen madde karşısındakini yükseltgediği için yükseltgendir. İndirgenme-yükseltgenme olayı karşılıklı ve aynı anda gerçekleşen olaylardır. Tahterevalli gibidir. Bir taraf indirgenirken karşısı yükseltgenir. POLİMERLEŞME VE HİDROLİZ TEPKİMELERİ: Yapısında çiftbağ taşıyan moleküller, çift bağın açılmasıyla çok sayıda monomerin birbirine bağlanarak büyük moleküllerin oluşmasına polimerleşme bu tür tepkimelere de polimerleşme tepkimeleri denir. Aynı monomerlerin oluşturduğu bu tür tepkimelere Katılma Polimerlerleşmesi denir. • Monomer : Polimerleşe bilen tek moleküle denir. (M) • Dimer : 2 monomerin bağlanmış haline denir. (M-M) • Trimer : 3 monomerin bağlanmış haline denir. (M-M-M) • Tetramer : 4 monomerin bağlanmış haline denir. (M-M-M-M) • Polimer : En az 1000 monomerin bağlanmış haline denir. (-M-M-M-M-)n ETİLENİN KULLANILDIĞI YERLER; Kaplar, plastik kutular, mutfak eşyaları, kaplamalar, boru ve tüp, oyuncak, kablolarda yalıtkan tabakalar, paketleme ve ambalaj filmi gibi çok yaygın bir kullanım alanı olup, düşük maliyetlidir. PVC’NİN KULLANILDIĞI YERLER; Kapı ve pencere profilleri, vinil cephe kaplaması, boru ve tesisat malzemeleri , elektrik kabloları, döşeme, hobi malzemeleri sayılabilir. Esnek ve ucuz olması nedeni ile malzeme su ve atık su endüstrisinde boru hatları için çok yaygın olarak kullanılır. Son 50 yıldır sağlık sektöründe de kullanıma girmiştir POLİSTRENİN KULLANILDIĞI YERLER: Plastik endüstrisinde önemli bir hammaddedir. Polistren, petrolden elde edilir. Plastik endüstrisinde daha çok PS kısaltma adıyla kullanılır. Oda sıcaklığında katı halde bulunur. Teflon; F-C kuvvetli bağı nedeniyle oldukça inert yapıya sahiptir. Isıya, kimyasal maddelere, elektrik atlamasına, sürtünmelere karşı dayanıklıdır. Bu özelliklerinden dolayı teflona hiçbir madde yapışmaz. TEFLONUN KULLANILDIĞI YERLER; (özellikle yüksek sıcaklığa karşı dayanıklılığı sebebiyle) conta, keçe,bant, vana seti, kimyasal maddeler karşı dayanıklı boru, karıştırıcılar, laboratuar cihazları, filtre, tava, tencere…gibi oldukça yaygın kullanma alanları vardı. Polipropilen Sürtünme katsayısı oldukça düşüktür. Çok iyi bir yalıtkandır. Darbelere karşı dayanıklıdır. Kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır. Buna karşın , UV ışını dayanımı azdır, yüksek termal genleşme gösterirler. Boya ve kaplaması zordur. Dış hava şartlarına dayanımı azdır, oksitlenmeye açıktır. Yanıcı olup, klor içeren solventler ile etkileşime girer POLİPROPİLENİN KULLANILDIĞI YERLER; otomotiv sanayinde kullanılan paçalardan, tekstil ve yiyecek paketlemesine kadar çok geniş kullanım alanları vardır. KONDENZASYON POLİMERLEŞMESİ: (-A-B-A-B-)n şeklinde gerçekleşen polimerleşme tepkimelerine denir. HİDROLİZ TEPKİMELERİ: Su ile parçalamak anlamına gelir.Büyük moleküllerin su katılmasıyla, küçük moleküllere parçalanması tepkimesine hidroliz denir. [/B]
