Osmanlı Padişahlarının Lakapları 36 Osmanlı padişahında yinelenmiş adları, yeni doğan şehzadelere atalarından birinin adının konulması tutkusuna ve toplumda yaygın olan belli kutsal adların seçilmesine bağlamak yerinde olur. Nitekim ikinci Osmanlı padişahı "Orhan"ın adı dışındaki tüm padişah adları kutsal kitapta yer alan kişilerin adlarından alınmıştır. Şimdi, sırasıyla bu lakap ve öykülerine geçelim: OSMAN "GAZİ", "Kara" Osman da denir: 1258 - 1324 "Gazi" lakabı, Bizanslılar'a karşı yaptığı savaşlarda gösterdiği kahramanlık nedeniyle verilmiştir. Esmer tenli olduğundan "Kara" diye de anılmıştır. Lakabı "Gazi" oğlu Orhan gibi adından sonra söylenir. ORHAN "GAZİ": 1288 - 1359 Sultan Orhan Bey'e de "Gazi" lakabı, girdiği savaşlarda gösterdiği başarılardan, yaptığı fetihlerden ötürü verilmiştir. Bir lakabı da "Şücaettin: Yiğit, yürekli, bahadır"dır. I.MURAT "HÜDAVENDİGÂR": 1325 - 1389 I.Murat'ın lakabı Farsça "Sahip, hükümdar, bey" anlamına gelen "Hüdavendigâr"dır. Bu lakap, kendisine Osmanlı tarihçileri tarafından verilmiştir. Merkezi Bursa olan önce sancak, sonra vilâyetin yönetimi daha şehzadeliğinde Murat Beye verildiğinden, önce sancak, sonra vilâyet de "Hüdavendigâr" adıyla anılmıştır. "YILDIRIM" BAYEZİT: 1360 - 1403 Bazı tarihçiler dördüncü Osmanlı padişahı olan I. Bayezit'e "Yıldırım" lakabının, daha şehzadeliğindeki savaşlarda gösterdiği çabuk hareket yeteneği yüzünden verildiğini yazar. Bazı tarihçilere göreyse, 1. Bayezit'e bu lakabı Eflak-Buğdan'a geçip beldeler fethettiği için Emir Sultan vermiştir. "ÇELEBİ" I. MEHMET: 1387 - 1421 I. Mehmet'in yaşadığı dönemde "Çelebi" unvanı, günümüzdeki "Bey", "Bay" anlamına geliyordu. Günümüzde ise aynı unvan "Görgülü ve ince kimse anlamına" gelmektedir. Bu nedenle, I. Mehmet'in unvanının çağındaki "Bey, "Bay" unvanlarının karşılığı olan "Çelebi"den kaynaklandığını kabul etmek yerinde olur. Kendisine ilk kez resmen "Sultan" unvanı verilen ilk Osmanlı padişahı da imparatorluğun ikinci kurucusu sayılan I. Mehmet'tir. Bir lakabı da iyi ok attığından "Kirişçi"dir. Çelebi'ye "Giyasettin"! Din yardımcısı lakabı da takılmıştır. "FATİH" SULTAN II. MEHMET: 1430 - 1481 28 yıl süren hükümdarlığı sırasında başta İstanbul olmak üzere 2 imparatorluk, 14 devlet ve 200 şehir fethettiğinden II. Mehmet "Fatih" unvanını almıştır. II. Mehmet'e şehzadeliği sırasında "Mehmet Çelebi" denildiği annesi Hüma Hatun'un Bursa'daki türbe kitâbesinden anlaşılmaktadır. Bazı Osmanlı kaynakları da onu "Muhammet-i Sani", "ikinci Mehmet" ve "Ebülfeth" diye anmışlardır. II. BAYEZİT "BAYEZİT-İ VELİ": 1452 - 1520 II. Bayezit, Osmanlı kaynaklarında "Sultan Bayezit-i Han-ı Sani" unvanıyla anıldığı gibi sofuluğundan dolayı "Bayezit-i Veli" ya da "Sofu Bayezit" lakaplarıyla da anılır. Ancak, en çok yaygın olanı "Bayezid-i veli"dir. "Ziyaettin" de lakapları arasındadır. "YAVUZ" SULTAN I. SELİM: 1467 ya da 1470 - 1520 "Yavuz"un sözlük anlamı "Çok sert, yaman..." Dokuzuncu Osmanlı padişahı I. Selim sekiz yıl süren saltanatı boyunca "Yavuz" sıfatını hak edecek gerçekten birçok eylemlerde bulunmuş, babasına başkaldırıp onu tahttan zorla indirerek Osmanlı'nın başına geçmiş, 14 yılda 14 devlet yıkarak büyük bir devlet kurmuş olan Şah İsmail'i Çaldıran'da perişan etmiş, Memlük Kölemen saltanatına son vererek Mısır'ı fethetmiş. Halifelik onunla birlikte Osmanlı padişahlarına geçmiş. İmparatorluk hazinesi, yapılan fetihler sonucu alabildiğine zenginleşmiş... I. Selim'in "Yavuz"luğu bununla da bitmiyor; fetih tasarılarını uygulamaya başlamadan önce, gelecekteki seferlerinde iç karışıklıklarla şehzade ayaklanmalarına olanak bırakmamak için öz babasından başlayarak kardeşleriyle yeğenlerini ve bir söylentiye göre kendi oğullarından üçünü sırayla ortadan kaldırtmıştır. Hatta, bunlara ana tarafından dedesi olan yaşlı Dulgadır hükümdarı Alâüddevle'nin kesik başını da eklemekten çekinmemiştir. Ancak, şunu yine belirtmek gerekir ki I. Selim tüm bunları, imparatorlukta birliği sağlamak için yapmıştır. Bütün bu eylemlerin sonucu I. Selim'e Türkler "Yavuz" lakabını vermiş, Batılılar ise onu "Inflexible", "Feroce" gibi lakaplarla anmışlardır. Osmanlı kaynaklarındaki bir lakabı da "Muzafferittin"dir. "KANUNİ" SULTAN SÜLEYMAN: 1495 - 1566 Osmanlı imparatorluğu, en parlak, en görkemli çağını I. Süleyman'ın saltanat yıllarında yaşamış, imparatorluk her alanda doruk noktasına yükselmiştir. Onun için son "büyük-süper" Osmanlı padişahıdır demek yanlış olmaz. İmparatorluğun sınırları üç kıtaya alabildiğine yayılmış, edebiyatta Baki, Fuzuli, bilimde Zembilli Ali Efendi, İbni Kemal, Ebussuut, mimarlıkta Koca Sinan, tarihte Selaniki Mustafa, Âli, Selalzade Mustafa, Nişancı Mehmet, denizcilikte Barbaros, Turgut Reis, coğrafyada Piri Reis hep bu parlak çağın kişileridir. İmparatorluk yasalarını derleyip toparlatması ve hukuka saygılı olması nedeniyle I. Süleyman "Kanuni" lakabını almıştır. Ancak, Batılılar ona daha da anlamlı lakaplar vermişlerdir: Le Magnifique-Muhteşem", Grand-Büyük" gibi... "SARI" II. SELİM: 1524 - 1574 Osmanlı padişahlarının on birincisi olan II. Selim, ordunun başında sefere çıkmayan ilk padişahtır. İçki ve eğlenceye aşırı düşkünlüğü yüzünden "Sarhoş" lakabıyla da anılır. "Sarı" denilmesinin nedeni, rengi bakımından annesi Hürrem Sultan'a benzemesiydi. Sarışın, mavi gözlü ve kumral sakallıydı. "GENÇ" II. OSMAN: 1604 - 1622 On altıncı Osmanlı padişahı II. osman'a "Genç" lakabının veriliş nedeni, 14 yaşının içindeyken tahta çıkışı ve 18 yaşındayken Yedikule zindanında Yeniçeriler tarafından boğdurularak öldürülüşüdür. "DELİ" İBRAHİM: 1615 - 1648 Sultan İbrahim, padişah olmadan önce, şehzedeliği sırasında uzun ve tehlikeli bir "kafes" hayatı geçirmiş, sürekli ölüm korkusu içinde yaşamıştı. Bu nedenle sinirleri adamakıllı bozulmuş, akıl dengesi de bir hayli zayıflamıştı. Padişah olduğunda, Osmanlı hanedanında ondan başka erkek yoktu. Tahta çıkar çıkmaz safahat âlemine daldı. Başta "Cinci Hoca" ve dirayetsiz sadrazamların etkisinde kalarak bir yığın dengesiz ve akıl almaz davranışlarda bulundu. Örneğin "samur ve amber" vergisi koyarak, bu vergiyi "cebren ve kerhen" tahsile çalıştı. Kadınlara olan aşırı düşkünlüğü ve çevresinin ona bol bol kadın ikram etmesi, onu büsbütün çileden çıkartmıştır. Sonunda tahttan indirilerek bir odaya hapsedildi ve kısa süre sonra boğularak öldürüldü ve tarihe "Deli" lakabıyla geçti. "AVCI IV. MEHMET: 1641 - 1693 Osmanlı padişahlarının on dokuzuncusu olan IV. Mehmet, yedi yaşındayken tahta çıkmış ve 1648 - 1687 yılları arasında 39 yıl saltanat sürmüştür. "Avcı" lakabı, aşırı av düşkünü olması nedeniyle verilmiştir. Ayrıca "Ebul feth" de IV. Mehmet'in lakabıdır. Osmanlı padişahlarından bundan sonra "Mahmut-u Adli" "Adaletli Mahmut" lakabıyla anılan II. Mahmut'tan başka, kendisine "kalıcı" bir lakap verilen padişah yoktur. II. Mahmut'un "Adli" lakabı da fazla kullanılan bir lakap değildir. Bu demek oluyor ki, on dokuzuncu padişah olan Avcı IV Mehmet'ten sonra Osmanlı padişahlarına lakap verilmemiştir.
