Şeyh Sait tarafından Türkiye'nin doğu bölgesinin bir kesiminde çıkarılan ve l Şubat 1925 - 15 Nisan 1925 tarihleri arasına gerçekleşen isyan. Elazığ'ın Eğil bucağının Piran köyünde saklanan mahkûmları aramaya gelen bir jandarma teğmeni kumandasındaki birliklere ateş açılmasıyla başladı. Ayaklanma hızla genişledi. Şeyh Sait'in emri üzerinde telefon ve telgraf hatları kesildi, isyancı kuvvetler ilk olarak Genç vilâyetinin merkezi Drahni'yi ele geçirdiler (16 şubat). Şeyh Sait, kendisine katılan dört aşiretin kuvvetleriyle birlikte Çapakçur, Muş ve Diyarbakır cephelerini kurdu. İsyancı kuvvetler bir piyade alayını Diyarbakır'a doğru çekilmek zorunda bıraktı (19 şubat), üç gün sonra hükümet kuvvetlerinin yaptığı taarruz da başarısızlıkla sonuçlandı. Ayrıca âsiler yeni bir saldırıya geçerek aynı gün Mani'ye girdiler ve bir süvari alayını pusuya düşürerek esir aldılar. Elazığ, Muş gibi vilâyetlerde Şeyh Sait taraftarları bazı başarılar elde ederek yağma hareketlerine giriştiler. Şeyh Abdullah'ın yönetimindeki isyancılardan bir kısmı Muş cephesinde Varto'yu alarak Erzurum üstüne yürüdü. Şeyh Sait de emrindeki 5 000 kişilik kuvvetle dört koldan Diyarbakır'a saldırdı (7 mart). Bir yandan da bölge halkına «Halife sizi bekliyor. Hilâfetsiz Müslümanlar olmaz. Hiç bir halife memleketten çıkarılmaz. Şiarımız dindir. Şimdiki hükümet dinsizlik neşretmektedir. Şeriat isteyiniz. Kadınlar çıplaktır. Mekteplerde dinsizlik ilerliyor» şeklinde bildiriler dağıtıldı. Hükümet kuvvetleri Diyarbakır'ı yerli halktan da yardım görerek şiddetle savundu ve isyancıları bozguna uğratarak takibe başladı (8 mart). 2 Mart 1925'te doğu illerinde ilân edilen seferberlik uyarınca hükümet kuvvetlerinden büyük bir kısmı Diyarbakır'a geldi (9 mart). Bu tarihten itibaren hükümet kuvvetleri geniş bir temizlik harekâtıyla birlikte, âsilerin elindeki yerleri geri almaya başladı. Şeyh Sait, maiyetiyle birlikte Varto'nun güneyindeki Carpuh köprüsünde sıkıştırılarak yakalandı (15 Nisan). Şeyh Sait isyanını elaltından destekleyen Kürdistan Teali cemiyeti reisi eski Şûrayı Devlet reislerinden Seyit Abdülkadir de İstanbul'da ele geçirilerek 12 arkadaşıyla birlikte yargılanmak üzere Diyarbakır'a getirildi. Abdülkadir ve 5 arkadaşı yargılanarak, idam edildiler (27 mayıs). Yapılan kovuşturmada, isyancıların giydikleri yabancı asker üniformaları, üzerlerinde çıkan yabancı paralar, kullandıkları Türk ordusuna ait olmayan yabancı silâh ve cephane ve bildirilerin Avrupa'da basılmış oluşu v.b. delillerden isyanın yabancı bir ülkeden (İngiltere) geniş destek gördüğü ortaya çıktı. Şeyh Sait ve 47 kişi Sark istiklâl mahkemesi tarafından idama mahkûm edildi. Karar Diyarbakır'da Siverek kapısında yerine getirildi (29 haziran 1925).
